De voorzieningen van de sociale zekerheid zijn omvangrijk in Nederland. Het sociaal zekerheidsstelsel is een publiek stelsel en wordt ingezet om personen op grond van uiteenlopende redenen in een financiële tegemoetkoming te voorzien. Het gaat dan onder meer om personen die geen inkomen hebben als gevolg van werkloosheid of invaliditeit. Ook de pensioenregeling in de vorm van de AOW valt onder het sociaal zekerheidsstelsel. Daarnaast zijn er speciale regelingen die ondersteuning bieden op het gebied van zorg, bijvoorbeeld in de vorm van begeleiding als er sprake is van arbeidsongeschiktheid of een beperking. Indien de persoonlijke situatie of gezinssituatie. Er wordt dus in verschillende situaties voorzien in een financiële ondersteuning indien dat nodig is. Solidariteit en saamhorigheid vormen de basis voor de sociale zekerheid. Er is sprake van een collectieve verzorging en personen met een laag inkomen dragen minder bij aan het sociale zekerheidsstelsel dan personen met een hoog inkomen.

In Nederland zijn er sociale voorzieningen en sociale verzekeringen in de vorm van volksverzekeringen en werknemersverzekeringen. De financiering van de sociale voorzieningen komt voort uit de belastingen en voor sociale verzekeringen wordt premie betaald. De volksverzekeringen worden door inkomensafhankelijke premies en belastingen betaald. Bij werknemersverzekeringen is dat niet het geval. De betaling hiervan vindt plaats door een inkomensafhankelijke premie voor werknemers. Sociale voorzieningen kunnen uitkeringen zijn, maar ook bestaan uit andere vormen van ondersteuning door de overheid die via belastingen worden gefinancierd.

Participatiewet

De Participatiewet is voortgekomen uit de Wet werk en bijstand en biedt ondersteuning aan personen die wel in staat zijn om te werken, maar daarbij moeilijkheden ondervinden. Bijvoorbeeld in het vinden van werk of in de uitvoering ervan. Daar kan een lichamelijke of geestelijke beperking aan ten grondslag liggen, zodat er in dat kader sprake is van een arbeidsbeperking. Ingevolge de participatiewet worden instrumenten beschikbaar gesteld om deze personen met succes op de arbeidsmarkt te laten werken. Er wordt via de wet overigens ook financiële ondersteuning geboden als er personen zijn die onvoldoende of geen vermogen hebben om de middelen voor het bestaan te kunnen voorzien. Daarbij dient er geen aanspraak te mogen bestaat op een andere uitkering die voldoende financiële middelen biedt om in het levensonderhoud te voorzien. Er kan via het UWV een aanvraag voor een indicatie worden ingediend of advies worden gevraagd.

Inkomensvoorzieningen

De IOAW is een inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werknemers die voor 1965 zijn geboren en werkloos zijn. Na het eindigen van de WW-uitkering kan er aanspraak gemaakt worden op een uitkering uit de IOAW. Het inkomen wordt tot bijstandsniveau aangevuld. De IOAZ is een inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte zelfstandigen. Via deze wet worden deze ouderen financieel ondersteund tot het bijstandsniveau. Beide typen uitkeringen dienen bij de gemeente te worden aangevraagd. Er is een Toeslagenwet beschikbaar om inkomens aan te vullen indien er een uitkering vanuit het UWV wordt verstrekt. Bijvoorbeeld als er sprake is van werkloosheid, arbeidsongeschiktheid of langdurige ziekte, waarbij het inkomen zich beneden bijstandsniveau bevindt. De AKW staat voor de Algemene Kinderbijslagwet en ingevolge deze wet wordt voorzien in de betaling van kinderbijslag aan ouders met kinderen.

Volksverzekeringen

Volksverzekeringen zijn van toepassing op bijna iedereen die in Nederland woont of werkt. De voorzieningen worden uit inkomensafhankelijke premies en belastingen betaald. De Zorgverzekeringswet is een voorziening die grotendeels op deze wijze gefinancierd wordt. De Wlz staat voor de Wet langdurige zorg en is bestemd voor personen die voor intensieve zorg in aanmerking komen. Het gaat hier bijvoorbeeld om chronisch zieken, maar ook om personen met een beperking en om kwetsbare ouderen. Intensieve zorg kan bestaan uit verblijf in een instelling, maar ook aan begeleiding, verpleging, hulpmiddelen, verzorging en geneeskundige zorg en behandeling. Het Centrum Indicatiestelling Zorg zorgt voor de uitvoering van de Wlz en een aanvraag kan dan ook via het CIZ worden ingediend. De AWBZ is overigens de voorloper van de Wlz en van daaruit zijn taken naar de Zorgverzekeringswet en naar de Wet maatschappelijke ondersteuning overgeheveld.

De Algemene Ouderdomswet biedt personen vanaf het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd het recht op een uitkering ingevolge de AOW. Het pensioen wordt uitgekeerd door de SVB en hier dient de aanvraag voor AOW ook te worden ingediend. De Anw staat voor de Algemene nabestaandenwet en voorziet in een uitkering nadat een partner is overleden. De aanvraag hiervoor kan bij de SVB gedaan worden. De Wajong staat voor Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten en is bestemd voor personen die voor het bereiken van de meerderjarige leeftijd of tijdens hun studie een handicap of ziekte hebben gekregen en daardoor niet in staat zijn om te werken. Er moet overigens nog wel aan bepaalde voorwaarden worden voldaan om recht te hebben op een uitkering. Wie wel kan werken, kan via het UWV ondersteuning krijgen bij het vinden van een baan. De Wajong uitkering kan bij het UWV worden aangevraagd.

Werknemersverzekeringen

De werknemersverzekeringen zijn specifiek bestemd voor werknemers. De verzekeringen vormen een onderdeel van het stelsel voor sociale zekerheid. De werkgever houdt op het loon van de werknemers een premie in voor de financiering. De WIA is een voorbeeld van een werknemersverzekering en staat voor Wet werk inkomen naar arbeidsvermogen. Personen die gedeeltelijk of geheel arbeidsongeschikt zijn, kunnen voor een WIA-uitkering in aanmerking komen en gaat pas in nadat de wettelijke loondoorbetalingsverplichting is afgelopen. De WIA is de opvolger van de WAO, waar overigens ook nog een groot aantal arbeidsongeschikte werknemers onder valt. De WAO blijft bestaan voor personen die voor 1 januari 2004 arbeidsongeschikt zijn geworden. De WIA en de WAO worden door de UWV uitgevoerd. De WW staat voor de Werkloosheidswet en is bestemd voor werknemers die hun baan kwijtraken. De hoogte van de uitkering en de duur ervan is afhankelijk van het arbeidsverleden dat is opgebouwd en van het maandloon. Een WW-uitkering kan bij het UWV worden aangevraagd. De Ziektewet is een wet die bescherming biedt aan zieke werknemers die geen recht hebben op doorbetaling van loon. Bij ziekte kan er een aanvraag voor een ziektewetuitkering bij het UWV aangevraagd worden.