Patiënten hebben rechten net als dat er plichten kunnen bestaan. Dat er patiëntrechten zijn, komt de kwaliteit in de zorg ten goede net als de veiligheid en het vertrouwen. Het is belangrijk dat er een vertrouwensband kan worden opgebouwd tussen de patiënt en arts. Dat heeft namelijk een positieve uitwerking op de behandeling.

In de Wet Geneeskundige Behandelingsovereenkomst zijn de rechten van zowel de patiënten en de regeling tussen patiënt en hulpverlener vastgelegd. Ook de Wet kwaliteit, klachten en geschillen net als de Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen voorzien in rechten van patiënten. De WGBO is voor wat betreft de patiëntrechten echter de belangrijkste wet. Hierin staan namelijk specifieke regels vermeld over de relatie tussen patiënt en arts of zorgverlener.

Vrije keuze arts

Iedereen heeft zelf het recht om bijvoorbeeld een huisarts te zoeken. Dat komt ook de vertrouwensband ten goede. Het is dan ook een recht om van zorgverlener te veranderen als blijkt dat er bijvoorbeeld geen vertrouwen bestaat vanuit de patiënt naar de arts. In de praktijk komt het wel eens voor dat een patiënt voor een specifiek arts kiest, maar daar niet voor een behandeling terecht kan. Bijvoorbeeld als er sprake is van een te grote afstand tussen de locatie van de patiënt en de arts. In dat geval kan er bijvoorbeeld niet snel genoeg worden gehandeld in het geval van spoedgevallen. Of als er sprake is van een wachtlijst en de arts geen nieuwe patiënten meer kan aannemen. Overigens betekent een vrije keuze voor een arts niet dat dit voor alle soorten zorgverleners geldt. Een specialist is doorgaans aan een ziekenhuis verbonden en in dat geval is er vrije keuze met vergoeding indien de zorgverzekeraar daar een overeenkomst mee heeft. Een volledige vrije keuze uit zorgverleners kost dan ook geld, want dan dient er een dure restitutie zorgverzekering afgesloten te worden.

Er kan door de patiënt een second opinion worden aangevraagd. Bijvoorbeeld in het geval er bij de patiënt twijfels ontstaan over de behandeling of over de diagnose. Een second opinion vindt plaats bij een andere arts en er kan een vergoeding vanuit de zorgverzekering worden geboden als de arts de verwijzing doet naar een collega die in hetzelfde vakgebied werkzaam is. Iedere patiënt heeft recht op informatievoorziening. Dat betekent dat de arts helderheid dient te bieden over de diagnose en er duidelijkheid wordt geboden over de ziekte of aandoening. Verder dient er informatie verstrekt te worden over de behandeling, medicijnen of onderzoeken. Ook kunnen alternatieve behandelmethoden aan bod komen en dient de arts inzicht te bieden in de gevolgen en eventuele risico’s van bijvoorbeeld een behandeling of een onderzoek. Dat geldt ook voor bijwerkingen van geneesmiddelen alsmede dat er duidelijkheid moet zijn over de resultaten van behandelingen en onderzoeken.

Inzage medisch dossier en privacy

Patiënten die inzage willen in het medisch dossier hebben daar recht op. De arts of zorgverlener is verplichting om medische dossiers te bewaren en indien nodig bij te werken. De patiënt mag in overleg met de arts het dossier aanvullen. Indien een patiënt het niet eens is met de informatie in een dossier bestaat het recht voor de patiënt om dit op te schrijven en aan het dossier te laten toevoegen. Er bestaat verder voor patiënten een recht op privacy, waarbij de persoonlijke en medische gegevens in het dossier bescherming genieten. De arts dient altijd op een vertrouwelijke manier om te gaan met de gegevens van patiënten.

Een behandeling is doorgaans alleen mogelijk als de patiënt daarvoor toestemming geeft. In acute medische situaties, waarin geen mogelijkheid bestaat om toestemming te geven, wordt uiteraard medische hulp verleend. Bijvoorbeeld na een ongeluk in het verkeer als de patiënt bewusteloos is.

Indien er sprake is van een medische blunder heeft de patiënt het recht om een schadevergoeding te claimen. Naast dat er medische fouten worden gemaakt, kan er ook onverhoopt tijdens een operatie iets mis gaan. Bijvoorbeeld door onvoorziene complicaties. Nalatigheid is een voorbeeld van een medische fout. Het is altijd aan te raden om eerst contact te leggen met de arts of zorgverlener. Er kan een klacht worden ingediend of om een second opinion gevraagd worden. Verder kan er contact worden opgenomen met de Patiëntenfederatie Nederland.

Plichten van de patiënt

Patiënten hebben rechten, maar ook plichten. Bijvoorbeeld met betrekking tot de informatie die aan de arts gegeven wordt. Die dient eerlijk te zijn ten aanzien van de klachten en de gezondheidssituatie. Ook is er de plicht om voor zorg te betalen. In elk geval in de vorm van de premie voor de basisverzekering en het wettelijk verplichte eigen risico.