In Nederland geldt er een verplichte zorgverzekering voor inwoners op basis van de Zorgverzekeringswet en de Wet langdurige zorg. Ingezeten van Nederland of personen die hier verplicht zijn om loonbelasting af te dragen, zijn via de Wlz verplicht verzekerd en hierdoor geldt tevens de verplichting om een basisverzekering af te sluiten. Er zijn echter uiteraard altijd uitzonderingen van toepassingen net als dat er sprake is van uitbreidingen. Het kan dan gaan om mensen die in Nederland wonen, maar werkzaam zijn in het buitenland. Of om buitenlanders die hier in Nederland wonen en sturen. Als er sprake is van een uitzondering of uitbreiding geldt dat er sprake is van wel of niet verplicht zijn een zorgverzekering af te sluiten.

Een uitzondering of uitbreiding kan van toepassing zijn op onder meer vreemdelingen, gedetineerde, gemoedsbezwaarden en militairen. Er wordt hier echter verder ingegaan op degene die verplicht een basisverzekering moeten afsluiten in combinatie met het wonen of werken in het buitenland. Nederlanders die in Nederland wonen en tijdelijk gedurende een periode in het jaar in het buitenland verblijven, zijn verplicht een basisverzekering te hebben. Dat geldt eveneens voor personen die tijdelijk in buitenland studeren en daar niet werken of om buitenlanders die hier studeren en werken bij een Nederlands bedrijf. Bij het werken in Nederland en wonen in het buitenland is er eveneens een verplichting. Dat geldt ook voor zelfstandigen die in Nederland winst uit onderneming genieten. Vrachtwagenchauffeurs en piloten die in Nederland wonen, maar door het beroep vaak over de grens werken, vallen ook gewoon onder de Zorgverzekeringswet. Het hangt van de situatie af of gezinsleden meeverzekerd kunnen worden in Nederland. Hierover kan informatie bij het CAK worden ingewonnen.

Een basisverzekering is niet verplicht in de volgende gevallen. Indien een zorgverzekering niet verplicht is, kan deze overigens ook niet vrijwillig worden afgesloten. Bijvoorbeeld als een Nederlander in het buitenland woont en studeert en daar ook werkt. Of buitenlanders die tijdelijk hier werken in verband met een studie en geen werk hebben. Gepensioneerden met een pensioen uit Nederland en in het buitenland wonen, kunnen geen zorgverzekering afsluiten. De groep is in het woonland verzekerd, maar wel ten laste van Nederland. De basisverzekering is evenmin verplicht voor mensen die in Nederland wonen, maar bij een buitenlandse werkgever in een ander land werken. De lijst met groepen die niet verplicht zijn om een zorgverzekering af te sluiten, is overigens nog langer. Bijvoorbeeld in het geval van personeel en gezinsleden die in Nederland bij een ambassade of consulaat werken.

Er zijn met verschillende landen afspraken gemaakt met betrekking tot het sociale zekerheidsstelsel. Bijvoorbeeld op het gebied om te voorkomen dat personen in meerdere landen een premie moet betalen of dat er sprake is van een uitsluiting van zorg in beide landen. Elk land van de Europese Unie heeft de vrijheid om het zorgstelsel naar eigen inzicht in te richten. Er zijn op het gebied van zorg en sociale zekerheid onder meer afspraken gemaakt die in verdragen zijn vastgelegd. Op deze wijze is er ook sprake van de mogelijkheid om voor een zogenoemd woonlandpakket in aanmerking te komen. Indien er bijvoorbeeld sprake is van een zorgverzekering in het buitenland kan er van het woonpakket in Nederland gebruik worden gemaakt zonder dat er sprake is van een Nederlandse basisverzekering. Dat kan ook andersom het geval zijn. Bijvoorbeeld als iemand in Nederland verplicht is verzekerd en een zorgverzekering heeft. Dan kan er in het andere land van een woonlandpakket gebruik worden gemaakt. De inhoud van het pakket is gelijk aan de inhoud van de basisverzekering.

Indien er twijfel bestaat over het wel of niet afsluiten van een basisverzekering in Nederland of dat er in het buitenland een verzekering voor de zorg geregeld moet worden, kan er altijd contact op worden genomen met het CAK of met de Sociale Verzekeringsbank.